Cơ hội và sứ mệnh của xã hội Web3

Gần đây, dư luận về Web3 tràn đầy sự cay nghiệt, như thể Web3 chỉ là một sân chơi lớn cho những người bị lừa gạt. Nhưng theo tôi, Ponzi là trung tính, là công nghệ huy động vốn giúp giảm chi phí vận hành dự án, là một phương tiện bảo vệ cho sự thành công cuối cùng của dự án. Dù là DeFi, xã hội hay các lĩnh vực khác, luôn có những builder không ngừng nỗ lực. Chỉ cần bước tiến vẫn chưa dừng lại, cuộc cách mạng Web3 vẫn chưa thất bại. Tất cả các đổi mới công nghệ đều xuất hiện một cách dồn dập, một sự suy thoái ngắn hạn không đủ để chứng minh ngành này thiếu triển vọng. Chúng tôi tin tưởng vào sức mạnh của tiền mã hóa và mong chờ một tương lai phi tập trung.

Bài viết này muốn từ góc độ phát triển để hệ thống hóa những thành tựu của các builder Web3 trong lĩnh vực xã hội trong 8 năm qua, tổng hợp kinh nghiệm và bài học, đồng thời tìm kiếm những cơ hội và bản đồ tiềm năng. Mặc dù Web3 xã hội chưa phát triển đến độ chín muồi, nhưng những thành tựu trong ngành vẫn có thể được ghi nhận. Đối với Web3, mỗi người có những mong đợi khác nhau; có người mong muốn trải nghiệm tốt hơn, nhận được những liều thuốc phiện tinh thần tuyệt vời hơn, có người cần bảo vệ quyền dữ liệu cá nhân một cách toàn diện hơn. Trong bối cảnh công nghệ Web3 không ngừng tiến bộ, ngưỡng và chi phí ngày càng giảm, có thể những sản phẩm thực sự sẽ xuất hiện ngay vào lúc này.

Lý thuyết về nhu cầu cơ bản của mạng xã hội Web3

Bất kỳ sản phẩm thành công nào cũng được xây dựng trên nhu cầu vững chắc. Một trong những điểm bị chỉ trích nhiều nhất của các dự án Web3 là không thể kết hợp với nền kinh tế thực. Để phá vỡ định kiến "Web3 chỉ là cắt cỏ", chúng ta cần chứng minh nhu cầu về xã hội đối với Web3 từ gốc rễ.

Con người là động vật xã hội, có nhu cầu giao tiếp. Con người cần thiết lập liên kết với người khác, cảm nhận cảm xúc, thái độ, hoạt động tâm lý của người khác, nhận thông tin phản hồi để điều chỉnh cảm xúc và nhận thức của bản thân. Nhu cầu này giống như ăn uống, uống nước và hít thở, là điều mà con người không thể thiếu, được khắc sâu trong gen. Đây chính là nhu cầu cơ bản của con người về giao tiếp, nói ngắn gọn là liên kết, giải mã tâm trí và tự điều chỉnh.

Việc nắm giữ token là một cách kết nối hoàn toàn mới. Cơ sở dữ liệu có thể xác minh mở rộng thông tin mà chúng ta có thể thu thập từ các liên kết. Môi trường thông tin hoàn toàn mới sẽ nuôi dưỡng các mối quan hệ xã hội và cách tương tác hoàn toàn mới.

Chúng tôi thấy rằng động lực tâm lý của hầu hết các hành vi xã hội trên internet có thể được tóm gọn là: nhu cầu thể hiện bản thân, nhu cầu giải tỏa cảm xúc và nhu cầu tìm kiếm sự công nhận. So với việc giao tiếp truyền thống ngoài đời, thế giới internet đã tạo ra nhiều tình huống xã hội hơn thông qua đa phương tiện. Internet đã trải qua nhiều giai đoạn, từ diễn đàn, BBS, phòng chat đến blog, nhắn tin tức thì, mạng xã hội, không gian trò chơi. Các tình huống hoàn toàn mới này bao gồm các mạng lưới quan hệ khác nhau, nội dung và cách trình bày, tạo ra nhiều dự án thành công.

Xét về sự phát triển của mạng xã hội trên internet, kinh tế quy mô là đặc điểm nổi bật của nó. Kinh nghiệm lịch sử cho chúng ta biết: không thể tạo ra các dự án hoặc sản phẩm xã hội hóa có kinh tế quy mô trong các hoạt động xã hội trong một nhóm người cụ thể, với mục đích cụ thể, thì sẽ không thể tồn tại.

So với các ông lớn mạng xã hội web2 toàn cầu với hàng triệu lượt truy cập, quy mô của mạng xã hội Web3 thậm chí chưa bằng một phần mười. Kinh tế quy mô giống như một ngọn núi; nếu không thể hình thành kinh tế quy mô trong một tình huống nhất định, sẽ không thể thoát khỏi kết cục phải trợ cấp đến chết. Quy mô của mạng xã hội và nội dung quyết định xem bản chất xã hội và động lực xã hội có thể được thực hiện tốt hơn hay không. Sản phẩm không có quy mô thì làm sao có thể giúp người dùng mở rộng mối quan hệ xã hội? Làm thế nào để thực hiện việc thể hiện cá nhân, làm thế nào để đạt được sự đồng cảm với người khác?

Hướng phát triển của Web3 đã được xác định từ khi khái niệm được đưa ra, tóm gọn lại, đó là hệ sinh thái ngành công nghiệp được hỗ trợ bởi môi trường dữ liệu mở và đáng tin cậy cũng như môi trường tài chính được hỗ trợ bởi token. Môi trường như vậy sẽ tạo ra cấu trúc ngành công nghiệp hoàn toàn mới như thế nào? Với sự hỗ trợ thông tin nền tảng xuyên cơ sở dữ liệu và xuyên tổ chức, việc tự do lựa chọn giao diện xã hội có thể kết hợp và tháo lắp là lợi thế độc đáo của Web3 trong lĩnh vực xã hội. Token là đặc trưng điển hình của Web3, sử dụng xã hội để hỗ trợ phát hành token, với tương tác quyền lực được định lượng bằng token làm cốt lõi nội dung, tổ chức các mối quan hệ xã hội là bối cảnh ứng dụng độc đáo của xã hội Web3.

Trong những năm gần đây, ngành Web3 đã rất nỗ lực để đạt được lợi thế quy mô trong thị trường xã hội địa phương.

Sự phát triển của mạng xã hội Web3

Chương này chỉ muốn chứng minh rằng mạng xã hội Web3 đang không ngừng tiến bộ, từ đó chỉ ra rằng, những bài học kinh nghiệm mà ngành tích lũy được cùng với công nghệ liên tục phát triển, đang đưa chúng ta tiến gần hơn đến điểm bùng phát của ngành.

Xuất phát từ những lợi thế mà môi trường Web3 mang lại cho các doanh nhân, sự phát triển của các dự án xã hội thể hiện hai xu hướng phát triển song song:

1. Làm thế nào để phát triển tiêu chuẩn công nghệ xã hội phi tập trung
2. Làm thế nào để tạo ra sự đồng thuận về token thông qua mạng xã hội

Cạnh tranh tiêu chuẩn công nghệ xã hội phi tập trung

Nếu chúng ta coi con người là động vật xã hội, thì thông tin đầu vào của chúng ta quyết định chúng ta là người như thế nào. Vậy thì quyền lực của các nền tảng mạng xã hội trên Internet là vô cùng lớn. Chúng ta không dám tưởng tượng việc giao quyền lực này cho các công ty và chính phủ sẽ mang lại hậu quả nghiêm trọng như thế nào. Khi mất chủ quyền thông tin xã hội, chúng ta cũng mất tự do nhận thức và lựa chọn. Vụ bê bối rò rỉ thông tin cá nhân của Facebook do công ty Cambridge Analytica dẫn đầu cho chúng ta thấy ý chí của chúng ta dễ dàng bị thao túng như thế nào. Chúng ta và các thế hệ sau cần phải nắm giữ chủ quyền dữ liệu của chính mình. Do đó, trong tương lai, giải pháp công nghệ xã hội phân quyền là nhu cầu thiết yếu.

Để thực hiện mạng xã hội phi tập trung, cần phải có những đột phá trong giao thức liên lạc, dữ liệu và ứng dụng. Công nghệ giao tiếp được áp dụng để đạt được sự đồng thuận toàn cầu bằng blockchain không nhất thiết phù hợp với giao tiếp mạng xã hội phi tập trung. Do đó, dựa trên kinh nghiệm của STEEM, các dự án thế hệ mới như Bluesky, Nostr, Lens, Farcaster đã đưa ra giao thức mạng xã hội phi tập trung riêng của họ. Bằng cách từ bỏ một phần thuộc tính phi tập trung của dữ liệu, tất cả các giao thức đều có những tiến bộ đáng kể. Trên bất kỳ giao thức nào, việc bắt chước các công cụ mạng xã hội web2 không còn là vấn đề, thậm chí nhờ vào việc đạt được sự phi tập trung, tính tự chủ của người dùng càng mạnh mẽ hơn. Người dùng có quyền duy trì tài sản vô hình của mình trong hệ thống. Tuy nhiên, như đã đề cập trước đó, quy mô kinh doanh của Web3 phải đối mặt với những bất lợi lớn.

Công nghệ không phải là vấn đề. Cách di dời ngọn núi kinh tế quy mô trên con đường dẫn đến thành công là thách thức mà tất cả các bên đưa ra giải pháp phải đối mặt. Để vượt qua bất lợi này, việc khuyến khích bằng token trong thời gian ngắn đã trở thành phương tiện trực tiếp nhất của hầu hết các dự án.

Cách mạng khuyến khích token gặp trở ngại

Sự ra đời của token giống như mở ra hộp Pandora. Tất cả người dùng web3 từ khoảnh khắc họ bước vào ngành đều buộc phải đối mặt với môi trường tài chính phức tạp. Đối với các dự án, việc áp dụng token có thể tận dụng mong muốn của người dùng làm trợ cấp, giảm chi phí hoạt động của dự án.

Cách mạng khuyến khích token đang phải đối mặt với hai khó khăn lớn trong môi trường xã hội:

1. Giá trị chủ quan của nội dung xã hội khó đánh giá, tính hiệu quả của việc khuyến khích bằng token còn nghi ngờ.

2. Khuyến khích token đối mặt với tấn công của phù thủy.

Hai vấn đề này đến nay vẫn chưa được giải quyết triệt để, chúng ta đưa ra một trường hợp sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn.

Blockchain STEEM có thể được coi là người tiên phong trong toàn bộ ngành công nghiệp xã hội Web3. Đến ngày nay, không chỉ nhiều ý tưởng và thiết kế cấu trúc mà nó đề xuất vẫn được các dự án hiện tại mô phỏng và tham khảo, mà còn nuôi dưỡng một nhóm các ứng dụng blockchain và dự án. Năm 2016, blockchain STEEM đã có những thử nghiệm đổi mới ban đầu trong nhiều khía cạnh như nội dung thưởng bằng token, thưởng người thật để tuyển chọn, lớp dữ liệu khả dụng, an toàn phân cấp tài khoản.

Các ứng dụng xây dựng trên blockchain STEEM là một mạng xã hội, chất lượng nội dung của phương tiện được quyết định bởi người dùng dựa trên số lượng token được đặt cọc với trọng số. Trong giai đoạn đầu của dự án, đội ngũ sáng lập dự án có lợi thế tuyệt đối về danh tiếng cũng như số lượng token đã đặt cọc. Vào thời điểm đó, việc sản xuất nội dung và lọc gợi ý dựa trên trọng số đặt cọc token là hiệu quả. Giống như hầu hết các dự án áp dụng khuyến khích bằng token, hiệu ứng tài sản lớn sẽ thu hút một lượng lớn phù thủy. Tuy nhiên, việc đặt cọc token trên blockchain STEEM có chứa quyền trừng phạt, có thể miễn dịch một phần trước các cuộc tấn công của phù thủy.

Hiệu lực này được xây dựng trên cơ sở tập trung tài sản và quyền lực cũng như sự đồng thuận vững chắc. Khi người sáng lập BM rời đi, đội ngũ sáng lập tan rã và dự án được bán cho Sun Yuchen, người có tiếng xấu, đã xảy ra sự sụp đổ của sự đồng thuận. Giai đoạn đầu, sự sụp đổ của sự đồng thuận đã dẫn đến nhiều cá nhân lựa chọn cách tấn công phù thủy để kiếm lợi: người giữ coin tương tác lẫn nhau, đào coin theo hình thức ủy quyền lan tràn. Giai đoạn sau, khi hệ thống gợi ý thuật toán và công nghệ AIGC trở nên trưởng thành, hệ thống sản xuất và gợi ý nội dung dựa trên bỏ phiếu theo trọng số token đã đến lúc rời khỏi sân khấu lịch sử. Các mạng xã hội hàng đầu hiện nay đã làm cho nội dung của người dùng trở nên đa dạng, việc lựa chọn nội dung tinh vi này không thể đạt được chỉ bằng nguồn nhân lực cộng với việc dựa hoàn toàn vào nhãn nội dung để sắp xếp và đẩy nội dung.

Sau STEEM, nhiều dự án đã sử dụng phát hành token để tăng tốc độ mở rộng quy mô nền tảng, như Torum, BBS, bất cứ ai muốn mở rộng quy mô đều sử dụng động lực token. Tất nhiên, cũng có những dự án như giao thức Lens sử dụng kỳ vọng nhận miễn phí. Những động lực này đã vi phạm yếu tố "phần thưởng phi tiền tệ" trong xã hội. Các thí nghiệm cho thấy: phần thưởng vật chất bên ngoài sẽ làm giảm phần thưởng tâm lý bên trong, điều này khiến nội dung xã hội bị lẫn với nội dung không phải xã hội. Liên kết xã hội chính là kênh thông tin, giá trị của nền tảng xã hội nằm ở việc tổng hợp thông tin trong kênh xã hội. Tuy nhiên, việc kích thích thêm cát này lại dẫn đến hiệu suất xã hội giảm xuống. Khi một kênh vốn đã thiếu thông tin lại phải đối mặt với nhiều tiếng ồn hơn, sự suy thoái là điều hiển nhiên.

Giống như Degen trên Farcaster, một phần token được gửi đi thông qua tiền thưởng. Đây là cách sử dụng token Meme để khuyến khích các dự án xã hội với những chức năng tài chính độc quyền của web3 ( thay vì sáng tạo nội dung hoặc giới thiệu ), bằng cách giới thiệu thuộc tính tài chính của mạng xã hội mã hóa, tạo ra hiệu ứng tài sản và kích thích sự thịnh vượng của hệ sinh thái. Một nền tảng chỉ có thể có một token, nhưng có thể có vô số token Meme. Token Meme có thể thất bại, nhưng token nền tảng thì không. Sử dụng token Meme để thúc đẩy các dự án xã hội sẽ trở thành một kỹ thuật tài chính ưu việt hơn cho các dự án nền tảng. Chủ đề tài sản của Degen kết hợp với khả năng đổi mới trên Frames đã thu hút ngày càng nhiều người xây dựng tham gia vào farcaster, dẫn đến sự thịnh vượng của hệ sinh thái Farcaster. Có thể nói, cho đến nay, cá nhân tôi cho rằng: đây là một cuộc chiến chiến lược kinh điển. Sự xuất hiện của hệ sinh thái do chiến dịch này mang lại không thể bị bỏ qua. Đến nay, trên hệ sinh thái đã xuất hiện các công cụ như hộp tiết kiệm NFT, các phòng trò chuyện âm thanh phát trực tuyến đủ loại (, video ngắn, hình động ), và các nền tảng phát hành. Mặc dù, tôi chưa thấy Farcaster vượt qua ranh giới kinh doanh của Lens ( và dấu hiệu của sự gãy đổ ngành hiện tại ), nhưng sự xuất hiện này đáng để được chú ý.

Thất bại giai đoạn cách mạng nội dung tự chủ

Web3 nhấn mạnh vào sự phi tập trung, trong kinh doanh có nghĩa là loại bỏ độc quyền.

Điểm khởi đầu của mạng xã hội Web3 nên bắt đầu từ năm 2016-2017. Vào thời điểm đó, các sản phẩm mạng xã hội Web2 đã phát triển mạnh mẽ. Trong hai chu kỳ trước, các dự án mạng xã hội đều đang tập trung vào việc tự chủ nội dung. Nhiều dự án đang cố gắng làm cho nội dung "lên chuỗi", và trên cơ sở "lên chuỗi" nội dung, có thể thực hiện công việc tài sản hóa nội dung.

STEEM, ra đời vào năm 2016, đã gặp khó khăn do nhóm dự án tan rã và tiến độ phát triển chậm lại. Mặc dù đã thực hiện việc đưa nội dung lên chuỗi khi dự án được ra mắt. Tuy nhiên, nó không có môi trường EVM, không thể chạy hợp đồng thông minh, và đã dần tụt lại sau mùa DeFi vào năm 2020. Ngôi vương về việc đưa nội dung lên chuỗi đã được bàn giao cho Mirror. Điểm mạnh của Mirror là nó cung cấp một môi trường chỉnh sửa nội dung văn bản thân thiện. Người dùng có thể ký và phát hành nội dung văn bản của riêng mình bằng ví. Nội dung được đưa lên chuỗi, không ai có thể thay đổi. Các người dùng khác có thể theo dõi và đăng ký một tài khoản nào đó. Và có thể đúc nội dung thành NFT, giao dịch trên thị trường NFT. Đến nay, dự án này vẫn hoạt động, lưu lượng truy cập đã giảm nhưng một số người chơi Degen vẫn sử dụng dự án này để phát hành nội dung và tiến hành một số hoạt động đúc NFT nội dung.

Mirror là một sản phẩm web3 xuất sắc, thiết kế của nó thể hiện tinh thần tối giản và đã áp dụng một cơ sở dữ liệu đáng tin cậy và mở một cách tuyệt vời. Bất kỳ ai cũng có thể xác nhận quyền sở hữu nội dung dữ liệu trên internet thông qua việc ký bằng ví. Nội dung đã được xác nhận quyền sở hữu có thể phát hành NFT và giao dịch trong môi trường NFTfi dưới môi trường EVM. Sự mất mát người dùng của Mirror về bản chất là 1, tương đối.